Giới thiệu
Gan nhiễm mỡ và ketosis là những bệnh chuyển hóa dinh dưỡng mà những bò cao sản rất dễ mắc phải. Việc bổ sung các acid mật vào thức ăn có thể ngăn ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ, giảm tỷ lệ mắc bệnh ketosis và tăng sản xuất sữa.
Bài tóm tắt lược dịch trong tạp chí allaboutfeed.net do Jinbao biên soạn (7/2020) với tựa đề “Dairy: bile acids in feed to relieve fatty liver and ketosis” viết về kết quả các thử nghiệm sử dụng acid mật làm chất phụ gia thức ăn có thể bảo vệ được gan và ruột và cũng có thể đảm bảo hiệu quả cho sức khỏe gan làm động cơ năng lượng của. Ngoài ra, acid mật còn làm tăng đáng kể sản xuất sữa. Các phần của nội dung bài tóm tắt được trình bày dưới đây.
Gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ và ketosis trong giai đoạn chu kỳ sinh chủ yếu là do sự tích tụ của một lượng lớn các chất xetonic (ketone bodies) gây ra bởi sự rối loạn chuyển hóa chất béo trong gan. Có một tỷ lệ cao của các tình trạng này có thể gây ra tác hại lớn; phục hồi sức khỏe gan là cách duy nhất để đạt được một phương pháp chữa trị hoàn chỉnh.
Những đặc điểm chu kỳ sinh của bò sữa
Giai đoạn chu sinh là thời gian từ 21 ngày trước khi đẻ đến 21 ngày sau khi sinh. Trong giai đoạn này, một loạt các thay đổi xảy ra về nhu cầu dinh dưỡngở bò sữa, tình trạng sinh lý và trao đổi của cơ thể, dẫn đến tỷ lệ mắc các bệnh chuyển hóa dinh dưỡng cao.
Các khảo sát cho thấy khoảng 60% bò bị gan nhiễm mỡ, 5-10% trong số đó là gan nhiễm mỡ nặng và 30-40% là gan nhiễm mỡ trung bình, cả hai đều có tỷ lệ mắc bệnh ketosis cao. Gan nhiễm mỡ và ketosis ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự tiết sữa của những bò chu kỳ sinh cũng như sự sinh trưởng của bê.
Cơ chế của gan nhiễm mỡ và ketosis
Vào cuối thai kỳ, do sự phát triển nhanh chóng của bào thai và nhu cầu phát triển tuyến vú, cho con bú và sinh đẻ, bò cần có đủ thức ăn để đáp ứng nhu cầu năng lượng và đường của chúng. Tuy nhiên, do lượng ăn vào không đủ gây ra do sự suy thoái hóa thức ăn của bò và giảm thể tích dạ cỏ, sự cân bằng năng lượng âm có thể xảy ra với các tiền chất của đường không đủ.Trong trường hợp đó, bò chỉ có thể sử dụng chất béo trong cơ thể, vì vậy một lượng lớn acid béo không este hóa xâm nhập vào gan. Có 3 điều có thể xảy ra với các acid béo không este hóa:
- Oxy hóa để cung cấp năng lượng.
- Tái trùng hợp thành chất béo.
- Ketosis.
Đối với bò sữa, các hoạt động lipoprotein lipase và esterase của gan phân giải chất béo đặc biệt thấp, và do đó không thể phân hủy hiệu quả các chất béo tích tụ trong gan. Đồng thời, lượng lipoprotein mật độ rất thấp (VLDL) do bò tiết ra là cực kỳ thấp và các chất béo này không thể được vận chuyển ra khỏi gan một cách kịp thời, gây ra sự tích tụ mỡ trong gan (gan nhiễm mỡ).
Ngoài ra, gan nhiễm mỡ ảnh hưởng đến các chức năng bình thường của gan, và kết quả là các ketone không được vận chuyển ra ngoài kịp thời, dẫn đến ketosis. Đây là lý do tại sao gan nhiễm mỡ và ketosis thường xảy ra cùng nhau.
Các acid mật tăng cường sức khỏe gan và tăng sản lượng sữa
Các acid mật là chất có các hoạt tính sinh học khác nhau, có thể được sử dụng để đảm bảo sức khỏe của gan bò.
- Đầu tiên, chúng làm giảm gánh nặng cho gan, do đó các acid béo không este hóa và các tiền chất của đường có thể được chuyển đổi thành năng lượng kịp thời, giải quyết vấn đề cân bằng năng lượng âm. Khi gan khỏe mạnh, bò sữa có thể ăn nhiều hơn, hấp thu tốt hơn các chất dinh dưỡng trong thức ăn và khả năng tiêu hóa của thức ăn có thể tăng lên. Kết quả là sản xuất sữa cũng sẽ tăng.
- Thứ hai, các acid mật làm cho tế bào gan tiết ra VLDL và vận chuyển chất béo tích tụ trong gan kịp thời để ngăn chặn một lượng lớn chất béo tích tụ trong gan.
- Thứ ba, một khi gánh nặng cho gan được giảm bớt, các ketone có thể được vận chuyển ra ngoài, điều này ngăn ngừa ketosis phát triển. Bảng 1 cho thấy sau khi thêm các acid mật, tỷ lệ trị liệu khỏi của chuyển hóa protein bất thường, chuyển hóa chất béo, chuyển hóa carbohydrate và chuyển hóa khoáng chất lần lượt là 75%, 80%, 80% và 71,4%, và tỷ lệ chữa khỏi rối loạn chức năng gan là 100% . Trong nhóm đối chứng, sự chuyển hóa các chất dinh dưỡng và rối loạn chức năng gan đã không được cải thiện.
Bảng 1: Ảnh hưởng của các acid mật đến chuyển hóa bất thường của bò và rối loạn chức năng gan
| Nhóm thử nghiệm: Số bò có chuyển hóa bất thường (đàn) | Nhóm thử nghiệm: Số bò có chuyển hóa bất thường (đàn) | Nhóm thử nghiệm: Số bò có chuyển hóa bất thường (đàn) | Nhóm đối chứng: Số bò chuyển hóa bất thường (đàn) | Nhóm đối chứng: Số bò chuyển hóa bất thường (đàn) | Nhóm đối chứng: Số bò chuyển hóa bất thường (đàn) |
Chỉ số trao đổi chất | Bắt đầu | Sau cùng | Tỷ lệ trị khỏi, % | Bắt đầu | Sau cùng | Tỷ lệ trị khỏi, % |
Protein | 4 | 1 | 75 | 3 | 4 | － |
Chất béo | 5 | 1 | 80 | 5 | 5 | 0 |
Carbohydrate | 5 | 1 | 80 | 4 | 4 | 0 |
Khoáng | 7 | 2 | 71,4 | 6 | 7 | － |
Rối loạn chức năng gan | 3 | 0 | 100 | 3 | 3 | 0 |
Số liệu trong Bảng 2 chỉ cho thấy sản lượng sữa của nhóm điều trị tăng 19,9% so với nhóm đối chứng.
Bảng 2: Ảnh hưởng của các acid mật đến sản lượng sữa.
| Nhóm thử nghiệm | Nhóm đối chứng |
Số bò（đàn） | 10 | 9 |
Sản lượng sữa（L） | 18.7a | 15.6b |
Kết luận
Các acid mật là chất phụ gia thức ăn có thể được sử dụng để bảo vệ gan và ruột, mà chúng có thể đảm bảo hiệu quả cho sức khỏe của động cơ năng lượng bò là gan. Các acid mật không chỉ bảo vệ bò khỏi các bệnh chuyển hóa như gan nhiễm mỡ và ketosis, mà còn làm tăng đáng kể sản xuất sữa.
PGS Bùi Xuân Mến, Trung tâm RD Vemedim.
Tài liệu tham khảo
Jinbao, L. 2020. Dairy: bile acids in feed to relieve fatty liver and ketosis.
https://www.allaboutfeed.net/Feed-Additives/Partner/2020/7/Dairy-Bile-acids-in-feed-to-relieve-fatty-liver-and-ketosis-608852E/?utm_source=tripolis&utm_medium=email&utm_term=&utm_ content=&utm_campaign=all_about_feed.
