Lệch dạ múi khế (DA – Displaced Abomasum) là một trong những bệnh phổ biến và nghiêm trọng ở bò sữa, đặc biệt trong giai đoạn đầu sau khi sinh. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và phúc lợi của bò mà còn gây thiệt hại kinh tế đáng kể cho người chăn nuôi khi giảm sản lượng sữa, tăng chi phí điều trị. Hãy cùng Vemedim tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu, phương pháp điều trị và chiến lược phòng ngừa bệnh để quản lý hiệu quả bệnh lý này trên đàn bò sữa ngay sau đây.
Lệch dạ múi khế là bệnh gì?
Dạ múi khế là dạ dày thứ tư của bò, thường nằm ở đáy bụng. Tình trạng dạ múi khế lệch xảy ra khi dạ này bị đầy khí và trôi khỏi vị trí bình thường sang bên trái (LDA – Left Displaced Abomasum) hoặc bên phải (RDA – Right Displaced Abomasum).
Trong đó, LDA phổ biến hơn nhưng RDA lại nguy hiểm hơn do có nguy cơ xoắn dạ, dẫn đến tình trạng cấp cứu y tế. Lệch dạ múi khế không chỉ gây khó chịu và đau đớn cho bò mà còn làm giảm sản lượng sữa, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và tăng nguy cơ loại thải, dẫn đến tổn thất kinh tế đáng kể.
>> Xem thêm:
- Bệnh lao bò: Hiểu về nguyên nhân và phương pháp phòng ngừa
- Bệnh chân đen ở động vật: Đặc điểm, chẩn đoán và phòng ngừa
Nguyên nhân gây ra tình trạng lệch dạ múi khế
Dạ múi khế lệch thường xảy ra ngay sau khi bò đẻ, do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:
- Thay đổi giải phẫu bụng sau sinh: Trong thời kỳ mang thai, tử cung mở rộng làm đẩy dạ múi khế ra ngoài. Sau khi sinh, tử cung co lại, tạo ra không gian trống trong bụng, khiến dạ dễ di chuyển.
- Mất trương lực dạ cỏ: Sốt sữa, ketosis hoặc các bệnh chuyển hóa khác khiến dạ cỏ kém co bóp, dễ chứa khí và tạo điều kiện cho dạ múi khế trôi.
- Khác: Chế độ ăn thiếu chất xơ, giàu tinh bột hoặc thay đổi khẩu phần đột ngột cũng là yếu tố nguy cơ.
- Dạ múi khế lệch sang bên phải, mặc dù ít gặp hơn, nhưng nguy cơ xoắn dạ cao, có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị kịp thời.
Một số yếu tố làm tăng khả năng bò bị zz bao gồm:
- Mùa vụ: LDA thường xuất hiện nhiều vào cuối mùa đông, đầu mùa xuân khi bò được nuôi nhốt nhiều.
- Giống bò: Holstein (năng suất cao, bụng sâu) có nguy cơ cao hơn.
- Lứa đẻ: Bò đẻ nhiều lứa dễ mắc DA.
- Chỉ số thể trạng (BCS): Bò quá mập hoặc quá gầy; bò có BCS >3,5 khi đẻ ít ăn, dễ bị ketosis.
- Bệnh lý đi kèm:
- Sốt sữa hoặc hạ canxi máu
- Ketosis (bò bị ketosis có nguy cơ mắc LDA cao gấp 4,4 lần).
- Màng thai còn sót lại, nhiễm trùng tử cung
- Nhiễm khuẩn nội sinh (viêm tử cung, viêm vú).
- Chế độ ăn: Thức ăn giàu tinh bột, ít chất xơ hoặc lượng chất khô tiêu thụ thấp.
Dấu hiệu nhận biết tình trạng lệch dạ múi khế
DA thường xuất hiện ở bò giai đoạn cho con bú từ thứ 3 đến thứ 5 và tuần đầu sau sinh, với tần suất cao nhất khoảng hai tuần sau sinh. Các dấu hiệu chính gồm:
- Giảm sản lượng sữa, thường là giảm đột ngột.
- Giảm nhai lại và từ chối ăn thức ăn đậm đặc nhưng vẫn ăn thức ăn thô.
- Bò có thể mệt mỏi, sụt cân, chậm lớn nếu không được điều trị.
Nếu tình trạng kéo dài, bò có nguy cơ tử vong cao do xoắn dạ hoặc rối loạn chuyển hóa.
Điều trị và phòng ngừa lệch dạ múi khế
Chủ nuôi không nên tự ý xử lý khi nhận thấy bò có dấu hiệu tình trạng này, cần liên hệ ngay với bác sĩ thú y để chẩn đoán chính xác và xử lý kịp thời. Việc điều trị bao gồm:
- Sửa vị trí dạ múi khế bằng phương pháp bảo tồn (làm xẹp dạ bằng tay hoặc dùng kim chọc hơi) hoặc phẫu thuật nếu cần.
- Đồng thời, bò cần điều trị các bệnh nền: sốt sữa, ketosis, viêm tử cung… để tăng khả năng phục hồi và giảm nguy cơ tái phát.
- Bổ sung dịch uống, propylene glycol hoặc liệu pháp hỗ trợ khác giúp cải thiện trương lực dạ cỏ và lượng thức ăn nạp vào.
Phòng ngừa DA cần thực hiện cả trên mức đàn và cá thể, bao gồm:
Cấp độ đàn:
- Theo dõi và kiểm soát các bệnh quanh sinh như sốt sữa, ketosis, viêm tử cung.
- Đảm bảo đầy dạ cỏ và lượng thức ăn đầy đủ, liên tục, giảm thay đổi nhóm trong quá trình chuyển tiếp.
- Duy trì chỉ số thể trạng phù hợp trước và sau sinh, tránh tăng BCS quá mức trong giai đoạn cạn sữa.
Cấp độ cá thể:
- Xác định và điều trị bệnh lý đi kèm sớm.
- Sử dụng liệu pháp dịch uống, propylene glycol để phục hồi trương lực dạ cỏ và kích thích ăn.
- Giám sát cân bằng năng lượng âm thông qua BHB và NEFA.
Lệch dạ múi khế là một bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát nếu người chăn nuôi và bác sĩ thú y phối hợp chặt chẽ trong chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời và phòng ngừa hiệu quả. Quản lý tốt chế độ ăn, theo dõi sức khỏe bò quanh sinh và can thiệp nhanh khi có dấu hiệu bất thường sẽ giúp giảm tỷ lệ mắc DA, nâng cao hiệu quả kinh tế của đàn bò sữa. Cần tư vấn giải pháp để chăm sóc đàn bò thì hãy liên hệ với Vemedim để được hỗ trợ.
