Bệnh trùng mỏ neo là một loại bệnh ký sinh trùng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua, có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho đàn cá nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Khi ký sinh “bám trụ” trên thân cá, chúng không chỉ tạo vết thương, mà còn mở đường cho vi khuẩn và vi rút khác tấn công, dẫn đến cá yếu, có thể chết hàng loạt. Bài viết này của Vemedim sẽ cùng người nuôi tìm hiểu rõ hơn về trùng mỏ neo: từ bản chất, nguyên nhân đến cách phòng và trị hiệu quả để bảo vệ đàn cá của mình.
Bệnh trùng mỏ neo và tác nhân gây bệnh
Trùng mỏ neo là một trong những loại ký sinh trùng phổ biến nhất trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là các ao nuôi cá nước ngọt. Bệnh do trùng mỏ neo gây ra không chỉ làm giảm tốc độ tăng trưởng của cá mà còn làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến đàn cá dễ nhiễm thêm các bệnh khác. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, trùng mỏ neo có thể gây chết hàng loạt và thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
Trùng mỏ neo (Lernaea spp.) là một loại ký sinh trùng thuộc ngành giáp xác. Chúng có hình dạng giống mỏ neo, thân dài thẳng, kích thước trung bình từ 6–12 mm, bám chắc vào da, vây hoặc mang cá để hút chất dinh dưỡng từ máu và mô của vật chủ. Khi bám vào cá, trùng mỏ neo tạo ra các tổn thương cơ học và mở đường cho vi khuẩn, virus tấn công, gây suy giảm sức khỏe cá.
Một số loài trùng mỏ neo thường gặp:
- Lernaea lophia: Chủ yếu ký sinh trên vây, da, khoang miệng của cá mè trắng và mè hoa.
- Lernaea ctenopharyngodontis: Ký sinh phổ biến trên cá trắm, thường gặp nhất trong ao nuôi.
- Lernaea cyprinacea: Ký sinh trên da, mắt của cá chép, cá diếc, cá mè, cá quả.
Chu kỳ sống của trùng mỏ neo phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ môi trường:
- Trứng: Nở sau 1–3 ngày ở 20–25°C; nhiệt độ thấp dưới 7°C trứng ngừng phát triển. Trứng có vỏ cứng, khó bị tiêu diệt bởi các chất sát trùng thông thường.
- Giai đoạn Nauplius → Metanauplius: Ở 25°C, trùng mỏ neo cần 3 ngày để lột xác; ở 30°C chỉ cần 2 ngày; ở 20°C kéo dài 5 ngày.
- Trưởng thành: Trùng mỏ neo bám vào cá để hút thức ăn và lột xác. Trùng cái sau khi giao phối sẽ bám vào cá và sinh sản, còn trùng đực chết sau 1 ngày. Trùng cái sinh sản từ 7–10 túi trứng trong vòng 20–28 ngày, tuổi thọ trung bình 20 ngày, có thể kéo dài tới vài tháng tùy nhiệt độ.
>> Xem thêm:
Dấu hiệu cá bị bệnh trùng mỏ neo
Trùng mỏ neo ký sinh trên nhiều loài cá nước ngọt trên thế giới và rất phổ biến ở Việt Nam. Chúng phát triển mạnh sau mưa lớn hoặc vào thời điểm thời tiết nắng ấm. Bệnh có thể lây lan qua nước, vật liệu nuôi và cá mới nhập vào ao. Người nuôi có thể nhận biết bệnh trùng mỏ neo qua các biểu hiện sau:
- Giảm ăn nhanh chóng, tốc độ tăng trưởng chậm.
- Cá thường cọ mình vào thành bể hoặc đáy ao, nhảy lên khỏi mặt nước nhiều lần.
- Quan sát thấy trùng mỏ neo bám trên thân, bụng, vây cá khiến cơ thể cá có nhiều vết xước; trong trường hợp bám ở mang, cần kính hiển vi để phát hiện.
- Môi trường nước trở nên đục do cá cọ xát và trầy xước.
Biện pháp phòng và trị bệnh trùng mỏ neo
Bệnh trùng mỏ neo là một trong những thách thức thường gặp trong nuôi cá nước ngọt, nhưng với kiến thức đúng và biện pháp phòng trị hợp lý, người nuôi hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu thiệt hại. Việc kết hợp quản lý môi trường, tăng cường sức khỏe cá và xử lý ký sinh trùng định kỳ sẽ giúp đàn cá phát triển khỏe mạnh, đồng thời bảo vệ hiệu quả nguồn lợi kinh tế từ nuôi trồng thủy sản. Cụ thể:
- Xử lý môi trường ao nuôi: Sử dụng các sản phẩm sát trùng hoặc diệt ký sinh trùng như Vemedim Anti Parasite hoặc Vemedim Bitech Yucca, Vemedim Bkc 80%, Vemedim Disina.
- Duy trì môi trường ổn định: Sử dụng men vi sinh như Vemedim Vime Bitech Yucca, Vemedim Vime Subtyl, Vemedim Vime Bitech giúp phân hủy mùn bã, ổn định chất lượng nước.
- Tăng cường sức khỏe cá: Định kỳ cho cá ăn thuốc xổ sán hoặc thuốc phòng ký sinh trùng.
- Kiểm soát cá mới nhập: Cách ly và kiểm tra kỹ trước khi thả vào ao nuôi.
Bệnh trùng mỏ neo tuy không phải là bệnh mới nhưng vẫn là một trong những thách thức lớn vì khả năng lan rộng nhanh trong môi trường bể, hồ ao nuôi. Việc loại bỏ ký sinh chỉ là bước đầu; điều quan trọng hơn là giữ vệ sinh bể, kiểm soát chất lượng nước, cách ly cá mới và theo dõi sát sao sự thay đổi nhỏ trong hành vi hoặc hình thái cá. Với sự chủ động và đúng kỹ thuật, người nuôi có thể giảm nguy cơ, bảo vệ đàn cá khỏi tổn thương và rủi ro. Vemedim cam kết đồng hành cùng bạn bằng những giải pháp, kiến thức và hỗ trợ chuyên môn, giúp bạn nuôi cá dễ dàng và bền vững, đem lại hiệu quả kinh tế như mong muốn.
