Trong ngành nuôi tôm sú, không ít lần người nuôi phải đối mặt với cuộc khủng hoảng khi thấy đàn tôm bỗng nhiên bơi lờ đờ, màu đầu chuyển vàng và số lượng chết tăng nhanh. Đây là các dấu hiệu của bệnh đầu vàng trên tôm (YHD). do Yellow Head Virus gây ra, có thể khiến tôm chết hàng loạt chỉ trong thời gian ngắn. Hãy cùng Vemedim tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh và cách phòng và trị bệnh để có thể bảo vệ đàn tôm, tránh thiệt hại lớn về kinh tế ngay sau đây.
Dấu hiệu bệnh đầu vàng trên tôm
Bệnh đầu vàng (Yellowhead Disease – YHD) là một trong những bệnh nguy hiểm nhất đối với tôm nuôi, đặc biệt là tôm sú. Khi tôm nhiễm bệnh, tốc độ chết rất nhanh và có thể xảy ra hàng loạt chỉ trong vài ngày, gây thiệt hại nặng nề cho người nuôi. Bệnh do Yellow Head Virus (YHV) và Gill-Associated Virus (GAV) gây ra, thuộc nhóm virus ARN trong họ Roniviridae.
Đối tượng dễ bị ảnh hưởng bao gồm tôm sú, tôm thẻ chân trắng và một số loài tôm biển khác. Bệnh đầu vàng trên tôm thường xuất hiện ở tôm nuôi từ 30 ngày tuổi trở lên và tiến triển rất nhanh nếu không được phát hiện sớm. Tôm nhiễm YHD có những biểu hiện điển hình dưới đây:
- Biến đổi màu sắc: Phần giáp đầu ngực và mang chuyển sang màu vàng hoặc nâu nhạt, toàn thân nhợt nhạt so với tôm khỏe.
- Phồng đầu ngực, tuyến tiêu hóa sưng: Tăng kích thước đầu ngực và phình tuyến gan tụy, biểu hiện tổn thương mô nội tạng.
- Hành vi bất thường: Tôm ăn nhiều đột ngột trong 1–2 ngày đầu, sau đó ngừng ăn, bơi lờ đờ, không định hướng và dạt vào bờ.
- Tỷ lệ chết: Rất cao, có thể đạt 100% chỉ trong 3–5 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng.
Mô bệnh học: Quan sát các mô tế bào gan tụy, tế bào máu, cơ quan lympho, mang, ruột, tuyến anten và mô liên kết, cho thấy bệnh đầu vàng trên tôm gây ra:
- Hoại tử tế bào, phân mảnh nhân tế bào.
- Xuất hiện thể vùi trong tế bào chất.
- Tế bào bạch huyết, gan tụy, mang phân mảnh rời rạc.
Các triệu chứng này đôi khi dễ nhầm lẫn với các bệnh khác, vì vậy việc chẩn đoán chính xác rất quan trọng.
>> Xem thêm:
Con đường lây truyền của bệnh đầu vàng trên tôm
Tác nhân gây bệnh chính là do Yellow Head Virus (YHV) và Gill-Associated Virus (GAV) là nhóm Virus ARN, thuộc họ Roniviridae gây ra. Virus xâm nhập vào các mô ngoại bì và trung bì: cơ quan lympho, tế bào máu, ruột, mang, gan tụy, tuyến anten, tuyến sinh dục và hạch thần kinh, khiến phần đầu tôm chuyển màu vàng đặc trưng. Con đường lây truyền bệnh đầu vàng trên tôm là:
- Lây truyền ngang: Qua ăn thịt đồng loại, nước ao hoặc vật thể mang virus.
- Lây truyền dọc: Từ tôm bố mẹ sang tôm con thông qua trứng và hậu ấu trùng.
Virus có khả năng tồn tại và gây nhiễm trong nước đến 72 giờ.
- Độ nhạy cảm:
- Tôm sú dễ nhiễm từ giai đoạn hậu ấu trùng (PL15).
- Các loài tôm khác thường nhiễm ở giai đoạn 40–70 ngày tuổi.
- Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% trong 3–5 ngày kể từ khi xuất hiện triệu chứng.
Cách xử lý ao tôm khi xuất hiện bệnh đầu vàng trên tôm và cách phòng bệnh
Khi phát hiện tôm nhiễm YHD, người nuôi cần thực hiện các bước sau để hạn chế thiệt hại:
- Thu hoạch tôm: Nếu tôm đủ kích cỡ, thu hoạch ngay để giảm tỷ lệ chết.
- Tiêu hủy tôm bệnh: Chôn hoặc đốt, tuyệt đối không xả nước chưa xử lý ra môi trường.
- Xử lý nước ao: Sử dụng Vemedim Anti Parasite - sản phẩm xử lý môi trường chuyên diệt các tác nhân gây bệnh trong nước ao nuôi như nấm, vi khuẩn, virus, ký sinh trùng… để diệt virus trước khi thả nước mới.
- Vệ sinh ao: Nạo vét đáy ao, loại bỏ bùn cát và chất hữu cơ tích tụ, phơi ao từ 5–7 ngày, diệt các loài giáp xác trung gian mang mầm bệnh.
- Khử virus trên dụng cụ: Đun nóng 60°C trong 15 phút hoặc xử lý chlorine nồng độ 30 ppm.
Những biện pháp này giúp ngăn chặn sự lây lan virus và chuẩn bị ao an toàn cho vụ nuôi tiếp theo.
Phòng bệnh bệnh đầu vàng trên tôm vẫn luôn là chiến lược hiệu quả nhất vì YHD chưa có thuốc đặc trị. Người nuôi cần lưu ý:
- Chọn giống sạch bệnh: Sử dụng tôm khỏe mạnh, không nhiễm YHV.
- Chuẩn bị ao trước vụ: Nạo vét, phơi rửa, rào lưới để ngăn sinh vật trung gian.
- Xử lý nước: Diệt trùng nước đủ thời gian, ngăn virus tồn tại.
- Tăng cường sức đề kháng: Bổ sung vitamin C, khoáng chất, men vi sinh Enter Lactyl plus giúp cân bằng môi trường nước và hạn chế mầm bệnh phát triển.
- Quản lý môi trường: Duy trì oxy hòa tan, pH, độ kiềm trong ngưỡng thích hợp, giảm stress cho tôm.
- Vệ sinh sau vụ: Loại bỏ bùn, chất hữu cơ, xử lý triệt để để mầm bệnh không tích tụ dưới đáy ao.
Những bước này giúp giảm nguy cơ bùng phát YHD và bảo vệ hiệu quả năng suất vụ nuôi.
Bệnh đầu vàng trên tôm có tốc độ diễn tiến rất nhanh và khả năng điều trị thấp, nên gây ra thiệt hại vô cùng lớn với bà con nuôi tôm. Vì vậy, phòng bệnh chủ động, quản lý nguồn giống và môi trường nuôi chặt chẽ luôn là giải pháp hiệu quả nhất. Với kinh nghiệm và giải pháp chuyên môn từ Vemedim, bà con có thể yên tâm hơn khi chuẩn bị và vận hành mô hình nuôi tôm, từ đó nâng cao năng suất và tránh được rủi ro do YHD gây ra.
